Teoria schodów

Schody to niezbędny element konstrukcyjny w domu o kilku kondygnacjach. Ale coraz częściej są one traktowane również jako istotny element dekoracyjny, szczególnie jeśli umieszczone są w salonie. Pamiętajmy jednak, że schody to tylko część wystroju wnętrza. Jedynie odpowiednio zharmonizowana całość, wykończenie ścian, płaszczyzn poziomych i detali da odpowiedni efekt.
Jeśli w naszym domu mają się znaleźć schody, musimy zadecydować o tym, gdzie będą umieszczone i ile miejsca możemy na nie przeznaczyć. Coraz rzadziej spotyka się projekty, w których jest klatka schodowa. Zazwyczaj schody umieszczone są w holu lub salonie. Ich kształt i wystrój mogą w sposób decydujący zaważyć na wyglądzie pomieszczenia i wpłynąć na jego wystrój.
Tak więc musimy posiąść niezbędne minimum wiedzy o konstrukcji schodów i o tym, z jakich materiałów można je wykonać i jak wykończyć.
Obecnie raczej rzadko stosuje się w domach jednorodzinnych schody betonowe. Są ciężkie, mało efektowne i wymagają wykończenia. Jeśli już takie rozwiązanie zostało przyjęte, to zazwyczaj schody okłada się drewnem. Zdecydowanie jednak bardziej efektowne i powszechniej budowane są schody z drewna. W domach o nowoczesnym wystroju spotkać można także konstrukcje wykonane z metalu.

Schody drewniane
Wykonuje się je z drewna drzew liściastych, którymi są: klon, buk, brzoza, dąb, jesion, wiśnia, orzech. Coraz częściej używane są znacznie droższe gatunki drewna egzotycznego. Twarde gatunki stosuje się również do wykładania schodów murowanych lub żelbetowych. Rzadziej jest stosowane drewno iglaste – najczęściej sosnowe.
Drewno liściaste przeznaczone na stopnie powinno odpowiadać co najmniej klasie jakości II. Do wszystkich innych nośnych części schodów należy stosować drewno liściaste klasy I. Materiał powinien mieć gęsto rozmieszczone słoje. Drewno musi być bezsęczne, pozbawione wad i mieć wilgotność nie przekraczającą 8%. Stopnie wykonuje się bądź z drewna litego, bądź klejonego warstwowo. Używa się także materiałów drewnopochodnych. Są to niektóre odmiany sklejki. Przy wykonywaniu schodów można stosować sklejkę budowlaną oraz sklejkę budowlaną bukową. Niedopuszczalne jest stosowanie płyt stolarskich budowlanych listwowych i listewkowych.

Podstawowe elementy schodów
Głównym elementem schodów jest stopień. Płaszczyzna pozioma stopnia zwie się podnóżkiem (stopnicą) , a pionowa – przednóżkiem (podstopnicą).
Wielkość stopnia określa się jego wysokością i szerokością. Wysokość stopnia jest to odległość między górnymi płaszczyznami kolejnych podnóżków , a szerokość stopnia jest to użyteczna szerokość podnóżka. Do szerokości stopnia nie wlicza się części wysuniętej poza płaszczyznę pionową przednóżka , czyli zwisu.
Szereg stopni tworzy bieg schodowy. Schody składające się z kilku biegów mają spoczniki. Ze względu na położenie w stosunku do stropów spoczniki dzielą się na : piętrowe oraz międzypiętrowe. W języku potocznym spoczniki piętrowe nazywa się podestami, a spoczniki międzypietrowe – spocznikami. Bardzo ważnym elementem schodów, ze względu na bezpieczeństwo użytkowników, jest balustrada.
Przestrzeń wolną, występującą między dwoma biegami schodowymi, nazywa się duszą. W budynkach wielokondygnacyjnych schody umieszczone są w wydzielonym pomieszczeniu, zwanym klatką schodową.

Schody można klasyfikować w zależności od :
- przeznaczenia i usytuowania,
- kształtu i położenia biegów,
- materiału użytego do ich wykonania,
- odporności na działanie ognia.
Ze względu na przeznaczenie rozróżnia się schody : główne, gospodarcze, strychowe, piwniczne, towarowe, pożarowe – zwane też ewakuacyjnymi.
Ze względu na usytuowanie rozróżnia się schody wewnętrzne i zewnętrzne.
W zależności od kształtu i położenia biegów rozróżnia się schody :
- jednobiegowe proste,
- dwubiegowe proste,
- dwubiegowe zwykłe,
- dwubiegowe łamane,
- dwubiegowe z podwójnym dolnym lub górnym biegiem,
- trójbiegowe,
- kręte,
- wachlarzowe,
- zabiegowe.

Zasady konstruowania schodów – podstawowe wymiary

Dobrze zaprojektowane i wykonane schody muszą spełniać szereg warunków gwarantujących bezpieczeństwo oraz wygodę użytkowania.
Wymiary stopni. Szerokość i wysokość stopni schodów powinny być dostosowane do przeciętnej długości kroku ludzkiego, która wynosi 60-65 cm.

Ustalono, że zmiana wysokości stopnia musi pociągać za sobą odpowiednią zmianę jego szerokości i że wzajemny związek między tymi wielkościami powinien wynosić : 2h + s = 60-65 cm
w zależności tej : h – wysokość stopnia [ cm ], s – szerokość stopnia [ cm ].
Wysokość stopni h, zgodnie z przepisami budowlanymi, nie powinna przekraczać :
- 20 cm – w schodach prowadzących na strych lub do piwnicy oraz przeznaczonych do okresowej obsługi urządzeń przemysłowych,
- 19 cm – w domkach jednorodzinnych i mieszkaniach dwukondygancyjnych,
- 16 cm – w budynkach użyteczności publicznej,
- 17,5 cm – w pozostałych wypadkach.

Liczba stopni. W jednym biegu nie powinno być więcej niż 18 stopni, najczęściej ze względu na zmęczenie użytkowników, biegi mają po 9-12 stopni. W schodach wewnętrznych nie należy stosować biegów mających mniej niż 3 stopnie, gdyż łatwo się wtedy potknąć.
Nachylenie biegów. Stosunek wysokości do szerokości stopnia określa nachylenie biegu schodowego w stosunku do poziomu. Z podanego wyżej wzoru i zalecanych wysokości stopni wynika, że nachylenie biegów może wahać się w granicach od 18 do 320 , a w schodach strychowych, piwnicznych i przemysłowych może nawet wynosić 450. Najbardziej strome są schody drabiniaste od 60 do 65o i drabiny do 75o.

W typowym domu jednorodzinnym w celu połączenia dwóch kondygnacji o standardowej wysokości 260-270 cm, projektuje się najczęściej schody mające 12-15 stopni – wraz ze stopniem początkowym. Wysokość kondygnacji jest liczona od posadzki dolnej do górnej płaszczyzny stropu piętra.
W domach jednorodzinnych i mieszkaniach dwupoziomowych minimalna szerokość użytkowa biegu powinna wynosić 0,7 m, zaś spocznika 0,8 m. Maksymalna wysokość stopnia to 20 cm. W schodach zabiegowych, szerokość stopni przy zewnętrznym policzku jest większa, przy wewnętrznym zaś mniejsza, natomiast na linii biegu, czyli po środku stopnia szerokość wszystkich stopni musi być jednakowa.
Nachylenie biegu schodów wewnętrznych w domach jednorodzinnych przyjmuje wartość średnią tj.:
2h+s=0,63 m
Jaką powierzchnię musimy przeznaczyć na schody?
Najczęściej buduje się schody jednobiegowe, dwubiegowe zwykłe oraz zabiegowe. Schody kręcone możemy natomiast umieścić tam, gdzie jest szczególnie mało miejsca. Dotyczy to przede wszystkim tych sytuacji, kiedy decydujemy się na adaptację strychu na pomieszczenie mieszkalne, zaś projekt domu tego nie przewidywał i na duże, wygodne schody brakuje miejsca. Również w dwupoziomowych mieszkaniach umieszczamy schody kręcone. Ale można też spotkać rozwiązania, gdzie schody kręcone pełnią zdecydowanie dekoracyjną funkcję.

Gdy mało miejsca
Schody drabiniaste (młynarskie) – stosuje się je jako schody prowadzące na strych lub do piwnicy. Są bardzo strome i z tego powodu nie mają przednóżków. Stopnie mocowane są do policzków – najczęściej wsuwane w wyżłobione w nich rowki.
Schody kręcone – zazwyczaj mają średnicę od 130 do 200 cm. W przypadku, gdy mamy szczególnie mało miejsca i otwór w stropie ma średnicę mniejszą niż 130 cm, można wykonać schody kręcone kwadratowe. Ich rzut nie jest okręgiem, lecz kwadratem, np. o boku 100-130 cm. Składają się z grupy stopni zabiegowych zamocowanych na słupie centralnym przy użyciu elementów regulujących wysokość.
W przypadku schodów kręconych, najwyższy stopień znajduje się na poziomie górnej kondygnacji i stanowi wycinek kształtu otworu.
Stopnie w schodach kręconych mają kształt trójkątny, mocuje się je, osadzając na słupie, umieszczonym po środku otworu w stropie. Słup może być stalowy, drewniany lub murowany. Słupy drewniane i murowane dają możliwość wpuszczenia weń stopni.
Montaż schodów z elementów polega na ustawieniu w odpowiednim miejscu słupa konstrukcyjnego i nakładaniu, od poziomu niższej kondygnacji, kolejnych stopni. Pamiętać należy, aby każdy kolejny był jednakowo przesunięty w stosunku do poprzedniego. Stopnie mogą być drewniane lub metalowe. Te ostatnie są lakierowane właściwie na dowolny kolor, nawet lakierem imitującym kolor i fakturę drewna.

Schody kacze – schody kręte o na przemian powycinanych stopniach. Stosuje się wtedy, gdy otwór w stropie jest prostokątny, ale z uwagi na długość krótszego boku nie można weń wpisać schodów na planie koła.

Opracowanie Zespół WEGER Schody,
„Zasady konstruowania schodów” – na podstawie fragmentów z artykułu „Schody” w miesięczniku”Budujemy Dom” nr 4- 2002 i oraz artykułu Pawła Urbaniaka – Wielkopolskie CDB ATLAS